Widział dziewczynkę w zielonym sweterku

- Widziałem ich radość, gdy po kilkunastu miesiącach wyszli z kanałów - opowiada mieszkający we Wschowie  Tadeusz Telicki, świadek "lwowskiego cudu". 89-latek widział na własne oczy zekranizowaną niedawno przez Agnieszkę Holland historię uratowania Żydów we Lwowie.

Film w reżyserii Agnieszki Holland "W ciemnosci" bije rekordy popularności. Niesamowita historii uratowania kilkunastu mieszkających we Lwowie Żydów przed śmiercią z rąk Niemców wzrusza do łez. Film nakręcono na podstawie wspomnień spisanych w książce "Dziewczynka w zielonym sweterku". Napisała ją po wielu latach jedna z ukrywających sie w kanałach osób. Była to wówczas 9-letnia dziewczynka.

Okazuje się, że w naszym regionie mieszka jeden ze świadków tego cudu. To 89-letni mieszkaniec Wschowy, Tadeusz Telicki, który urodził się we wsi Hurby na Wołyniu. Choć nie mieszkał we Lwowie przez calą wojnę, udało mu się zobaczyć na własne oczy, jak grupa ukrywających się przez kilkanaście miesięcy w kanałach Żydów odzyskuje wolność i spokój.

Do Lwowa Tadeusz Telicki trafił po raz pierwszy jako nastolatek w czerwcu 1940 roku. - Zamarzyła mi się walka w armii polskiej - wspomina Telicki - chciałem przez Lwów przedostać się do granicy i dalej do Rumunii. Pan Tadeusz uciekł zatem z domu. Podróż była bardzo trudna, bo większość dwustukilometrowej trasy trzeba było przebyć pieszo. - Gdy już dotarliśmy na miejsce, miasto zrobiło na mnie niesamowite wrażenie. Nie wyobrażałem sobie, że tak to może wyglądać. To był olbrzymi zbiór kamienic między którymi poruszały się tramwaje. To było zupelnie inne miejsce niż nasza spokojna wioska - dodaje. Z Lwowa Tadeusz Telicki miał wyjechać za granicę, ale mu się to nie udało. Jako 17-letni wówczas chłopak za ostatnie pieniądze kupił zatem rower, którym wrócił do domu.

Tadeusz Telicki został ze swoimi rodzicami i dziewięciorgiem rodzeństwa na Wołyniu. -Uplynęło wiele miesięcy i zaczeły się straszne dla Polaków czasy - opowiada - ukraińcy rozpoczęli barbarzyńskie mordy, przed którymi wielu z nas musiało uciekać. Przeżyliśmy taki atak na naszą osadę tylko dlatego, że w Wielką Sobotę postanowiliśmy nie spać w domu tylko ukryliśmy się na polu. Widzieliśmy nadjeżdżające samochody z bandziorami. Wytrwaliśmy do rana, a dzień późńiej tata zabrał nas do pobliskiego miasteczka i ukrył w opuszczonym przez Żydów mieszkaniu. 20-letni wówczas Telicki uciekł przed kolejną napaścią do miejscowości Zdolbunów, a potem trafił do Dubna, w którym ścierały się armie niemiecka i sowiecka. Tam został schwytany przez Niemców i wysłany pociagiem na Zachód. Uciekł z transportu wraz ze swoim kolegą, Dominikiem, podczas postoju w Brodach.

Uciekinierzy wyruszyli do Lwowa. Zatrzymali się u siostry Telickiego. - Pracowałem tam jako pomocnik montera - opowiada pan Tadeusz - po kilku miesiącach, gdy front cofnął się pod Lwów, zaczęły się naloty sowieckie, które przetrwałem w schronie w okolicach Placu Bernadryńskiego. To właśnie tam wschowianin był świadkiem zdarzenia, które określa się jako "lwowski cud". - Gdy wyszliśmy ze schronu ulicą szedł mężczyzna z dziwnym hakiem w ręce, który zapytał nas czy chcemy zobaczyć cud - wspomina Pan Tadeusz - chwilę później niedaleko naszego schronu, uderzył w dekiel kanalizacyjny, a pózniej ściągnął go. Ze środka wyszli ludzie; dzieci, kobiety i mężczyźni. Wiedziałem, że to Żydzi. Było ich jedenastu - dodaje. Wśród nich była także autorka książki "Dziewcznka w zielonym sweterku". Miała wówczas 9 lat. - Byli zmarnowani, bladzi, głodni, ale też szczęśliwi, bo udało im się przetrwać - mówi Tadeusz Telicki - wspominali powódź przez którą prawie zginęli. Mówili o przypadku, w którym ich grupa, prawie 70 osób, rozdzialiła się, bo na jaw wyszło, że są w kanałach. Zdradziła ich zapałka - dodaje Tadeusz Telicki.

Tadeusz Telicki po wojnie trafił do Zdolbunowa. Tam wcielono go do armii, z której odszedł w 1947 roku. W tym także roku odnalazł rodziców i część rodzeństwa, którzy zamieszkali we Wschowie. Teraz wraz z żoną mieszka w jednej ze wschowskich kamienic. Historię sprzed prawie siedemdziesięciu lat wspomina jakby wydarzyła sie wczoraj. Dodatkowym wzruszeniem jest dla niego nakręcony niedawno film. - Jeszcze go nie widziałem, ale urywki, które prezentowano robią na mnie niesamowite wrażenie - mówi - gdy tylko je zobaczyłem, chciałem wykrzyczeć wszystkim, że widziałem te wydarzenia na własne oczy. Cytając książkę czy oglądając film przeżywam historię od nowa i traktuję tych uratowanych jak własną - dodaje Pan Tadeusz.

Swoje losy Tadeusz Telicki opisał w pamiętnikach, które wydano kilka lat temu. Najprawdopodobniej niedługo doczekamy się kolejnego ich wydania. Będzie można w nich przeczytać m.in. o slynnym "lwowskim cudzie". (kas/ foto: I.Leński)

Komentarze (16)

1. Dodane przez Rodowity Lwowiak, w dniu - 30-01-2012 15:58 Te Telicki wszędzie był i wszysko widział, ale jak go zapytać o szczegóły, to nic nie pamięta.  Jasnowidz jaki czy co?

2. Dodane przez Tomek72, w dniu - 30-01-2012 16:55 Lwów - zupełnie inna część dawnej Polski.  Do dziś, ściana wschodnia "jest inna", ale śmiem twierdzić, że w niektórych kwestiach lepsza.  Pracowałem tam kilka lat - poznałem wspaniałych ludzi.

3. Dodane przez Jóźku, w dniu - 30-01-2012 17:32 Dziwne, że ten Telicki przypomiał sobie o wszystkim dopiero po obejżeniu filmu.   Ma facet wyobraźnię, nie ma co, ta joj, ta ty Tadziu nie rób hecy, bo cie stary batiarygi na majchrach rozbryzgaju.

4. Dodane przez ob, w dniu - 30-01-2012 22:29 W tym wieku to tylko w worek dmuchać panie Telicki mamy już dość waszych opowieści my chcemy normalnie żyć i w (...) mamy to co wy opowiadacie

5. Dodane przez gość, w dniu - 30-01-2012 22:03 No kom.1,3 to chyba ta inteligencja z Leszna.Brawo

6. Dodane przez Koral, w dniu - 31-01-2012 00:05 Do "ob" kom.nr 4: Masz rację, dość tych opowieści. Nie daj się zmanipulować, puść sobie CD z disco polo, albo ulubiony serial brazylijski na plaźmie. Żyj normalnie.

7. Dodane przez Ed, w dniu - 31-01-2012 00:07 do 1 i 3-zal mi was... poznałem tego człowieka-chciałbym mieć takiego dziadka!!

8. Dodane przez czytelnik, w dniu - 31-01-2012 00:20 Do autora(autorki?) tekstu "Tam został schwytany przez Niemców i wysłany pociągiem na zachód." Znaczy Niemcy do Sowietów go wysłali?

9. Dodane przez ccc, w dniu - 31-01-2012 05:59 może widział - jeszcze tego brakowało, żeby mu ktoś prawa do wspomnień odbierał...  a tak na marginesie -skoro opisał to już kiedyś w pamiętnikach - to chyba prawda jest.

10. Dodane przez pedryl, w dniu - 31-01-2012 11:29 JAK czytam te komentarzeto smiac mi sie chce brag szacunku do starszych a pana telickiego znam osobiscie dobry czlowiek swoje przezyl

11. Dodane przez kto, w dniu - 31-01-2012 12:14 xx -lecie miedzy wojenne jest piekna epoka. Zapoznajcie sie z nia a napewno bedziecie wiedzieli jaka jest prawda. I tak naprawde dopiero wtedy zaczniecie szanowac tych wszystkich ludzi ktorzy przezyli i zyja do dzis. Mój Wuj tez wiele przezyl w tym czasie niestety zmarl w ubieglym roku. Sa to naprawde piekne i wzruszajace historie warto poczytac np OPOWIADANIA PANA BOROWSKIEGO lub MEDALIONY.

12. Dodane przez ziom, w dniu - 31-01-2012 14:32 do kom. nr 8 Znasz się w ogóle na stronach świata? Chyba każdy inteligentny człowiek wie że na wschód leży Rosja a wtedy sowieci. A na zachód byli niemcy. Śmiech na sali

13. Dodane przez ania, w dniu - 31-01-2012 17:04 o tym,że to widział wiedziałam zanim ukazał się ten film.więc co to za kom.ludzi co nic nie wiedzą.Śmiech

14. Dodane przez Jolka, w dniu - 31-01-2012 17:32 Do kom.1i3 Jak mało wiesz o ludziach a zwłaszcza o tych,którzy przeżyli piekło na ziemi.Poczytaj trochę książek na temat starości,a dowiesz się,że oni więcej pamiętają to co było pięćdziesiąt lat temu niż to co było przed godziną.Wiem to z doświadczenia i z racji wykonywanej pracy.  Jeśli nie masz szacunku do osób starszych to i nie masz go dla siebie.ZAPAMIĘTAJ-ciebie też dopadnie starość....  Dobrze że są jeszcze ludzie,którzy przekazują taką wiedzę , przynajmniej ich ;piekło na ziemi"nie ulegnie zapomnieniu.

15. Dodane przez An, w dniu - 03-02-2012 12:43 Pan Tadeusz Telicki swoje wspomnienia spisał w formie pamiętnika. W roku 1996 ze wsparciem Banku Spółdzielczego we Wschowie wydał w formie książki - "Dalekie Lata". W książce tej na stronie 33 opisuje zdarzenie którego był świadkiem - wyjście grupy żydów z lwowskich kanałow. W roku 1996 prawdopodobnie nie było jeszcze książki "Dziewczynka w zielonym sweterku" a pani Agnieszka Holand nie wiedziała, że kiedyś nakręci film o tych zdarzeniach. Autorom tych złośliwych komentarzy polecam tę książkę, ale chyba tak nie przeczytają, ludzie mający taki stosunek do otoczenia naogół nic nie czytają. Przypusczam, że nie przeczytali nawet powyższego artykułu w całości.

16. Dodane przez lolek, w dniu - 11-02-2012 19:39 Pochodzę z wołyńskiego,wiem co tam się działo bo to przeżyłem,ale Pan Telicki chyba nasłuchał się opowieści kresowian,a nie doświadczył tego o czym pisze,bo myli lata,oraz wydarzenia.Ukraincy napadali na Polskie kolonie gdy na tych terenach byli już Niemcy i nie jeżdzili ciężarówkami bo ich nawet nie widzieli, jeżdzili jedynie furmankami.

Napisz komentarz zasady
Redakcja portalu zastrzega sobie możliwość ingerencji lub niedopuszczenie do publikacji wypowiedzi, które nie odnoszą się do tematu artykułu, naruszają normy prawne, obyczajowe lub są niezgodne z zasadami współżycia społecznego. Wypowiedzi zawierające wulgaryzmy nie będą publikowane. Komentarze promujące własne np. strony, produkty itp. będą usuwane. Zabezpieczono reCAPTCHA i ma zastosowanie Polityka prywatności oraz Warunki korzystania z usług Google.
Imię:
Komentarz:

Dodaj zdjęcia do artykułu	zasady
Zdjęcia dodawane przez użytkownika muszą dotyczyć tematu artykułu, należy wpisać także do nich komentarz aby uzasadnić ich publikację. Redakcja portalu zastrzega sobie możliwość ingerencji lub niedopuszczenie do publikacji zdjęć, które nie odnoszą się do tematu artykułu, naruszają normy prawne, obyczajowe lub są niezgodne z zasadami współżycia społecznego. Zdjęcia z komentarzem zawierającym wulgaryzmy nie będą publikowane. Zdjęcia i ich komentarze promujące własne np. strony, produkty itp. będą usuwane.