Fara się sypie

Na przykład o owym „rycerzu w jedwabnych rajtuzach”, odnalezionym w 1907 roku podczas rozbudowy leszczyńskiej fary, obecnie bazyliki, przez ówczesnego proboszcza ks. Józefa Tascha. Szkielet, odziany właśnie w tę część garderoby, świadczyć miał o tym, że Leszno jest o wiele starsze niż wynika z dokumentów. Maciej Urban datował jego śmierć na 1305 rok, czyli wczesnego Łokietka. Gdzieś tam nad trumną musiał znajdować się kościół, choć właściwie niczego pewnego o nim do dziś nie wiadomo. Po usłyszeniu wiadomości o złym stanie świątyni sięgnąłem na półkę po „Dzieje parafii św. Mikołaja w Lesznie” - książkę wydaną w 1995 roku staraniem ówczesnego proboszcza, śp. księdza Konrada Kaczmarka. Stała sobie, ze wstydem przyznaję, dość zakurzona, bo od dobrych dwóch dekad do niej nie zaglądałem. Zajrzałem i na parę godzin wsiąknąłem w lekturę, dowiadując się wielu rzeczy, o których albo nie miałem pojęcia, albo zdążyłem zapomnieć. Na przykład, że pierwszym odnotowanym proboszczem był niejaki pleban Jan, wzmiankowany w sławetnym 1410 roku. Ale duchowny musi odstąpić palmę pierwszeństwa w źródłach swojemu (albo i nie swojemu) pracownikowi - w 1408 roku wymieniony został w dokumentach Piotr, który pełnił funkcję dzwonnika leszczyńskiego.

Nikt nie wie, jak wyglądał pierwszy kościół w Lesznie, czy był drewniany, czy murowany. Był dość mały, żeby nie powiedzieć wiejski. Cóż się dziwić: w końcu stał na wsi. Miastem Leszno stało się w 1547 roku, prawie półtora wieku po dzwonniku Piotrze. A chwilę później właściciel Leszna Rafał Leszczyński, protestant, oddał kościół Braciom Czeskim. Na prawie sto lat: do 1656 roku, kiedy to kościół niezależnie od tego, jak wyglądał, poszedł z dymem z powodu nieporozumień polsko-czeskich przy okazji Potopu Szwedzkiego. Ruinę oddano katolikom. Tu kolejna ciekawostka: niewielka zapewne wspólnota „papistów” miała już wtedy swój kościół w innym miejscu. Był to kościół Świętego Ducha, wybudowany w pierwszej połowie XVII wieku na wschód od Rynku, między dzisiejszymi ulicami Zieloną i Chrobrego, obok ówczesnego szpitala. Istniał on do kolejnego wielkiego pożaru w 1707 roku (tym razem były to nieporozumienia sasko-szwedzkie, zwane Wojną Północną). Ruiny przetrwały przez ponad 70 lat, potem w tym miejscu wyrósł Hotel Polski - dziś siedziba Miejskiej Biblioteki Publicznej.

Wracajmy do naszej fary (dla mnie będzie zawsze farą, choć potem stała się i kolegiatą, i bazyliką): właśnie pod koniec XVII wieku rozpoczęła się jej budowa w kształcie, który znamy dziś. No, prawie - jak już wspomnieliśmy na początku XX wieku kościół wydłużono staraniem ks. Tascha. Powstało dzisiejsze prezbiterium i transept, czyli poprzeczna nawa. Pochodzący ze Strzyżewic proboszcz miał też kilka innych pomysłów, na przykład przebudowę wież na wyższe i bardziej wysmukłe, podobne do wież kościoła w Przemęcie. Od pana Pawła Prałata, innego znawcy dziejów Leszna usłyszałem, że ks. Tasch zamierzał też wykupić cały kwartał budynków między farą a Placem Metziga. Wykupić, żeby… zburzyć, dając lepszy widok na swój kościół. Każdy, kto próbował zrobić dobre zdjęcie bazyliki wie, o czym mówię. Ale ani z wież, ani z lepszego widoku nic nie wyszło: przyszła Wielka Wojna, potem Polska… Duchowny zmarł w lutym 1920 roku, miesiąc po powrocie miasta do Macierzy.

Nie spodziewał się, biedak, że jego szczytne przedsięwzięcia będą miały taki finał - jak mówi Maciej Urban, owo rozbudowywanie kościoła mogło być jednym z powodów dzisiejszego pękania ścian. Podobnie jak panowie działacze Solidarności, którzy w stanie wojennym - jak także powiedział nam Pan Konserwator - ukrywając się przed bezpieką tak bardzo chcieli pomóc ówczesnemu proboszczowi ks. Kaczmarkowi, że posprzątali poddasze z gruzu, nie mając pojęcia że gruz ów jest bardzo pożyteczny. Tego też nie wiedziałem, ale nie ma tego złego: od dziś będzie to mój żelazny argument w dyskusjach z żoną na temat sprzątania moich rzeczy w mieszkaniu. A skoro już przy mojej szanownej małżonce jesteśmy: poznałem ją właśnie w farze. W farze wzięliśmy ślub i ochrzciliśmy nasze dzieci. Więc nie dziwcie się, że kwestię jej ratowania traktuję bardzo poważnie. Wręcz osobiście.