Kukuruźnik z bykiem

- Oczom nie wierzę - napisał pan Sylwester. -Ki diabeł? - pomyślałem sobie, a jako że dzień był upalny i nie skłaniał do wysiłku fizycznego, postanowiłem oddać się trudom poszukiwań intelektualnych. Łatwo nie było: zdjęcie opatrzone zostało jakimś komentarzem, ale ten był dość mało wyraźny, w dodatku po szwedzku. A ja po szwedzku mogę tylko podziękować i powiedzieć „Bullerbyn”. Więc poszukiwania trzeba było zacząć inaczej. Czy w Armii Czerwonej latał jakiś pilot z Leszna? Nie sądzę. Nawet gdyby Sowieci chcieliby jakieś miasto uwiecznić, to raczej prędzej napisaliby „Za Leningrad” albo „Na Berlin”. Oczywiście można by przypuszczać, że to samolot lotnictwa polskiego, ale te jak już poza czerwonymi gwiazdami oznaczane były biało-czerwoną szachownicą, a nie herbem miasta. Więc skąd ten herb?

Poszukiwania internetowe także szły opornie: wpisywanie w wyszukiwarkę „Po-2, Leszno” - pudło. „Po-2, Leszno, Szwecja” - pudło. Podobnie ze słowami „Sweden”, „Sverige” czy „Svenska”. Nic. Wreszcie, po dokładnym przyjrzeniu się fragmentom szwedzkiego tekstu w gazecie wyłoniło się nazwisko: Åke Andersson. I faktycznie, okazało się, że pan Ake (a właściwie Åke, nie wiem jak się to kółeczko czyta) jest właścicielem samolotu. A właściwie był, ale - jak mówi Bogusław Wołoszański - nie uprzedzajmy wypadków.

Polikarpow Po-2 to jedna z lotniczych legend. W czasie II wojny światowej był kompletnie przestarzały, bardziej pasował do I wojny: dwupłatowy, zbudowany z drewna i płótna, z prędkością maksymalną 150 km/h. Gdzie mu tam do Spitire’ów, Messerschmittów czy Mustangów. Ale okazało się, że maszyna z lat 20-tych doskonale sprawdziła się w roli nocnego bombowca. Bomb zabierała wprawdzie niewiele, bo tylko sześć 50-kilogramowych, za to robiła na Niemcach niesamowite wrażenie. Po-2 bowiem atakował w ciszy, niczym szybowiec - najpierw nad własnym lotniskiem nabierał wysokości, dolatywał gdzieś w okolice wrogich pozycji, po czym manetka gazu szła w dół i dwupłatowiec schodził na cel, zaś jedyne co było słychać, to świst skrzydeł, huk bomb i oddalający się terkot silnika. Przez ten terkot Niemcy nazwali go „maszyną do szycia”. Sowieci nazwali go „kukuruźnikiem” i ta nazwa przyjęła się też w Polsce, choć mieliśmy też własną: „pociak”. Najsłynniejszą jednostką latającą na „pociakach” był 588 Pułk Bombowców Nocnych, w którym służyły same kobiety - te Niemcy nazwali Nachthexen, czyli Nocne Wiedźmy.

No dobrze, o Kukuruźniku można długo, ale skąd ten herb Leszna? Otóż okazuje się, że samolot pana Ake to nie Po-2, tylko CSS-13: polska wersja budowana na licencji już po wojnie. Zbudowano ich całkiem sporo, około 500 sztuk. Wyglądał prawie tak samo, choć parę elementów dopracowano i poprawiono. Służył zarówno w wojsku, jak i w cywilu: na przykład jako samolot szkolny, holujący szybowce, opryskujący pola czy wożący chorych. Ostatni skończył służbę w 1978 roku. Jako dzieciak już nie widziałem w powietrzu żadnego, Do dziś pamiętam, że jeden stał jako pomnik w Krotoszynie, choć nie wiem, czy to był Po-2 czy CSS-13.

Ale znowu: skąd to Leszno? Otóż samolot pana Ake zbudował (a właściwie odbudował) słynny Eugeniusz Pieniążek. Ten sam, który zbudował w Lesznie „Kukułkę”: mały samolot, którym w 1971 roku uciekł na Zachód. A właściwie do Jugosławii, ale stamtąd przez Austrię do Szwecji. Zamieszkał w Eskilstunie - tym samym mieście, gdzie mieszka pan Ake. Pieniążek na początku lat 90-tych wrócił do Polski, zamieszkał pod Krosnem i zajął się budową replik i restaurowaniem samolotów. W 1992 roku sprzedał do Szwecji odrestaurowanego CSS-13, zresztą dostarczył go osobiście, drogą lotniczą. Zapewne klient wolał wersję „wojskową”, stąd te gwiazdy, ale sentyment do Leszna, jak widać, u sprzedającego był ogromny, zaś klientowi nie przeszkadzał.

I wszystko byłoby dobrze, ale okazuje się, że samolot już herbu Leszna nie ma. Rok po zrobieniu zdjęcia, w 2008 roku, pan Andersson kukuruźnika sprzedał do Austrii, do Wiener Neustadt. Tam miał jeszcze stare malowanie. Jednak z Austrii CSS-13 trafił do Niemiec, do Zirchow. Jest tam piękna kolekcja historycznych maszyn z II wojny, w tym Mustang, Spitfire i Messerschmitt 109. To całkiem niedaleko Świnoujścia, więc jeśli wybieracie się na wakacje nad Bałtyk, możecie odwiedzić. Zobaczycie tam też „leszczyńskiego” Po-2, tylko że całkowicie przemalowanego, z czerwonymi gwiazdami i numerem bocznym 11. Trudno, prawo właściciela. Swoją drogą ze zdjęć wynika, że kolekcja z „Hangaru 10” w Wirchow to maszyny wciąż latające. Może więc uda się ściągnąć tego kukuruźnika do Leszna na kolejne Antidotum?

P.S. Za pomoc w rozwiązaniu zagadki dziękuję serdecznie autorowi bloga lae.blogg.se