Opisuje dramatyczne losy rodzących kobiet i akuszerów

Dyżurny reporter: 667 70 70 60

Nina Piotrowiak: Panie Profesorze, przedstawiać pana to, myślę, nie trzeba. Jest pan znakomitą postacią leszczyńskiej medycyny, leszczyńskiego życia literackiego - można już w tej chwili powiedzieć. Także warto przypomnieć, że był pan wieloletnim ordynatorem oddziału położniczo-ginekologicznego w Lesznie i właściwie całe życie zawodowe pana, lekarskie, związane jest z Lesznem, ale nie tylko - będziemy o tym mówić. Myślę, że dla wielu osób to jest pan po prostu tym, który przyjął ich na tym świecie. Ważnym dla kobiet, które pamiętają pana z tych okoliczności, wyjątkowych zupełnie w życiu. Na pewno jest Pan wyjątkową postacią i dla nas wyjątkowym gościem. Tym bardziej, że w najbliższą sobotę 29 marca, o godzinie 16, w Leszczyńskiej Galerii Książki poznamy Pana najnowszą książkę. Proszę powiedzieć, jaki jest tytuł tej książki?

prof. Edmund Waszyński: Tytuł książki jest ujęty w języku dziewiętnastowiecznym, w tym sensie dziewiętnastowiecznym, że pisownia tego tytułu jest dziewiętnastowieczna. Jest to tytuł Akuszerya, pisane przez y, bo tak się wówczas pisało, a podtytuł brzmi Blaski klęsk i nadzieje triumfów.

Bo w ogóle mówi się, że medycyna to jest historia pewnych niepowodzeń. Też spotkałam takie określenie...

Też, też, ale oczywiście i sukcesów, stąd też te nadzieje triumfów jako podtytuł i te blaski klęsk.

Jestem w takiej niezręcznej sytuacji, że chcę pana pytać o książkę, której jeszcze nie widziałam. Ale - jak się dowiedziałam - to Pan też jej jeszcze nie widział?

Jeszcze nie, bo już w druku jest, w drodze z Krakowa, z drukarni.

Ale Pan ją napisał, to Pan ją zna i chciałabym, żeby Pan chociaż uchylił rąbka tajemnicy: co znajduje się w tej książce, czego możemy się spodziewać? Myślę, że to będzie owoc całej drogi Pana zawodowej. Bo jeżeli mówimy tutaj, wspomniałam tę drogę lekarską, taką związaną z bezpośrednią Pana praktyką lekarską, to trzeba by wspomnieć, że przedstawiać by trzeba było Pana właściwie: profesor doktor habilitowany. Czyli też ta droga naukowa, droga uniwersytecka, droga pracy ze studentami i zainteresowania w pewnym momencie historią medycyny.

Skąd się to wzięło?

Tak, historią medycyny zainteresowałem się może chyba 60 lat temu. Kiedy pada pytanie, od kiedy się zaczęło moje zainteresowanie historią medycyny, to zawsze wspominam Zdzisława Smolchowskiego, który kiedyś przyszedł do mnie na dyżur lekarski i zapytał mnie, czy ja wiem, że w Lesznie powstało pierwsze czasopismo medyczne? I ku mojemu zdziwieniu powiedział mi, że powstało w 1750 roku. Po paru dniach przyniósł fotokopię tego czasopisma, które znalazł w Bibliotece Kórnickiej. Ja spróbowałem tę książkę, bo to czasopismo było wydane w języku łacińskim, próbowałem to przetłumaczyć, nie sam, ale przy pomocy filologów. I tak się zaczęła właściwie moja droga historyczna. Chociaż muszę tutaj z żalem powiedzieć, z żalem do siebie, że w szkole średniej właściwie historii nie lubiłem, bo brakowało mi w tym czasie - a były to lata tuż po wojnie, że nie można było mówić o Piłsudskim, a ja byłem wychowany właśnie w tym duchu. I ta historia wówczas mnie aż tak bardzo nie interesowała. Ale później, od tego czasopisma zaczęło się moje zainteresowanie w ogóle historią położnictwa.

I stał się Pan Profesor także historykiem, w pewnym sensie, bo pisze pan o tym, że trzeba było jednak trochę tę metodologię historii zgłębić.

Tak, przez ostatnie lata w Polsce toczyła się dyskusja, czy lekarze mogą pisać historię? Historycy z wykształcenia mówili, że oni znają metodologię badań historycznych i właściwie to im się należy. W końcu lekarze i tak piszą po swojemu. I tu powiem, że oczywiście, jeżeli lekarz chce pisać, chce się zajmować historią, no to musi tę metodologię poznać, czyli metodę badań naukowych. Ja do tego doszedłem. Pod tym względem jestem samoukiem, chociaż moim mentorem był profesor Jerzy Topolski, profesor Uniwersytetu Poznańskiego, który metodologią się w ogóle zajmował. Zresztą pisał na ten temat książkę. Mając ten warsztat już opanowany, to można było z łatwością potem pisać i jeśli się wie, na czym polega krytyka źródła i na czym polega interpretacja w historii, na czym polega generalizacja problemu danego, no to wtedy już jest łatwiej. Ale tu może dodam jedną rzecz, że lekarz piszący historię medycyny, to właściwie uprawia historię nauki. I wtedy lekarz spożytkowuje swoją wiedzę, która jest wiedzą pozaźródłową, a źródłem jest to, co on odkrywa potem przy okazji.

Ta wiedza pozaźródłowa jest bardzo ważna, jakby podstawowa, prawda?

No oczywiście, że historię trzeba pisać na podstawie faktów, ale nie są to tylko same fakty, bo jeżeli piszemy o samych faktach, o takich wydarzeniach, które się wydarzają jedno po drugim, to mówimy wtedy o dziejach. A jeżeli już dajemy interpretację danych faktów, to już jest to historia w pełnym tego znaczeniu.

Ale jak rozumiem, ta książka jest zwieńczeniem całej Pana drogi w historii medycyny, bo przecież tak, jak Pan mówił, najpierw to były różne źródła. Pisze Pan także w tej swojej wspomnieniowej książce, że wiele czasu spędził Pan w różnych bibliotekach, w różnych miejscach, gdzie szukał Pan tych źródeł. Także były takie okoliczności, że Pan zaczął zbierać różne przyrządy medyczne, a ten zbiór się okazał na tyle istotny, na tyle ważny, że można było z tego stworzyć ekspozycję...

Tak, jeśli zbieractwo, czy kolekcjonerstwo narzędzi położniczych, czy w ogóle medycznych jest historią, to można tak powiedzieć. Zacząłem zbierać zupełnie z przypadku, ponieważ ktoś mi podarował jakiś przyrząd medyczny XIX-wieczny, i tak się zaczęło. A potem ludzie wiedząc o tym, że ja zbieram, to mi różne dary składali, które im były niepotrzebne i powstało właściwie Muzeum Położnictwa tu w szpitalu, a później przeniosło się do Poznania, do Kliniki na Polnej, bo myślę, że większy jest pożytek z tego, że studenci będą mogli zobaczyć, jak to kiedyś bywało w medycynie.

Panie Profesorze, bardzo mi zaimponowała taka anegdota z tej książki, że Pan będąc w Stanach Zjednoczonych w Muzeum Medycyny dostrzegł źle podpisany jakiś przyrząd i poprawiono ten podpis...

Tak, to brzmi prawie anegdotycznie, ale rzeczywiście byłem w Stanach Zjednoczonych, to był rok 1995, zwiedzałem Muzeum Historii Chirurgii. To jest tuż przy polskim konsulacie, tuż przy jeziorze Michigan. I tam spostrzegłem, że opis kleszczy położniczych jest niewłaściwy. I ja ten opis poprawiłem. Z wdzięcznością to przyjęto w tym muzeum. Znałem to narzędzie dokładnie i wiedziałem, jak ono się nazywa i do czego służy. I wtedy z wdzięcznością tę moją poprawkę przyjęto w muzeum.

Świetny przykład na to, że właśnie ta znajomość rzeczy jest ważna w historii. Pan już w dorobku ma taką książkę, taką pozycję: Historia położnictwa i ginekologii w Polsce. To był też jakiś taki etap do pracy nad tą nową książką?

Tak, ta nowa książka jest właściwie taką pochodną, jeśli można użyć tego określenia, tych moich zainteresowań. Natomiast ta książka, o której pani wspomina, jest to monografia. Historia położnictwa i ginekologii w Polsce. Tu ze skromnością powiem, że jest to pierwszy tego rodzaju podręcznik, który mówi właściwie o historii całej drogi, jaką przeszło położnictwo w Polsce. Podstawą do napisania tej książki była moja praca habilitacyjna i materiały, które zgromadziłem z różnych źródeł. A źródła były bardzo wysokiej klasy, że się tak wyrażę, ponieważ było to i Archiwum Państwowe w Warszawie, i Archiwum Polskiej Akademii Nauk w Działdowie koło Olsztyna. Oczywiście biblioteki - biblioteki uniwersyteckie w Krakowie, w tak zwanej Jagiellonce. Trzeba było troszeczkę czasu poświęcić, żeby te źródła pozbierać. Ale tu może dodam, że dlaczego te źródła są takie ważne. Bo historia nauki opiera się na tym, co napisano, to, co zostało na papierze. Jest takie powiedzenie jednego z polskich pisarzy, Wacława Potockiego: ”Nie przetrwa w kamieniu, nie przetrwa w żelezie, trwa do skonu świata, co na papier wlezie”. I rzeczywiście na tym papierze wiele rzeczy pozostaje. I te źródła są fantastyczne, bo na przykład w filii Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu znalazłem prace dyplomowe pisane po łacinie przez studentów Uniwersytetu Wileńskiego. To było bardzo ciekawe źródło. No a w Krakowie jest na przykład źródło - protokoły porodów pod ogólnym tytułem: Protokóły chorób kobiet brzemiennych. To bardzo znamienny tytuł. I te źródła posłużyły mi do tego, żeby napisać na podstawie tych źródeł książkę, o której pani wspomina.

Znajomość łaciny tutaj też bardzo była przydatna? Podziwiam taką biegłość Pana. Pan nawet stworzył słownik nazewnictwa w języku łacińskim. Też chyba unikalny w skali naszego kraju?

Tak, były dwa wydania. Mnie zawsze irytowało to, że w kartach informacyjnych, jakie otrzymują pacjenci, a wówczas jeszcze rozpoznania pisano po łacinie, widziałem różne błędy łacińskie. A tę znajomość łaciny... Chyba źródło tego jest w szkole średniej u profesora Franciszka Kasiora, który był bardzo surowy, ale mnie zachęcił do tego. A poza tym ten język mi się bardzo podobał. I napisałem słownik polsko-łaciński, łacińsko-polski. Były dwa wydania terminologii położniczo-ginekologicznej. I tam wprowadziłem około 20 nowych terminów, które nie funkcjonowały w języku polskim, a czasem były takie łamane przez łacinę, i anglikanizm pewien w tych terminach był. Myślę, że to uporządkowało, ale dzisiaj już tak nikt nie pisze po łacinie. Medycyna odchodzi od łaciny i wszystko pisze się po polsku, żeby pacjent wszystko rozumiał, co jest napisane.

Tym bakcylem, tym zainteresowaniem historią medycyny zaraził Pan swoich doktorantów, ale też rzesze studentów, bo był Pan wykładowcą akademickim. To też taka duża Pana zasługa, że umie Pan tak zachęcić do zainteresowania historią medycyny.

Historia medycyny jest w ogóle bardzo ciekawą dziedziną. Te materiały, o których wcześniej wspominałem, te materiały źródłowe posłużyły nie tylko mnie osobiście do napisania książek, tej ostatniej zwłaszcza, ale również udostępniłem je moim doktorantom. Ale wyznaczyłem pewne tematy. Powstało dziewięć doktoratów - byłem promotorem dziewięciu prac doktorskich o tematyce historycznej. I praktycznie jest tam też i bogate źródło, ale te wszystkie doktoraty są oparte głównie na tych źródłach, o których wspominam, na podstawie publikacji naukowych. Nauka realizuje się poprzez publikacje naukowe.

Panie Profesorze, ale ja bym chciała, żebyśmy koniecznie jeszcze chociaż parę słów powiedzieli o tej nowej książce. Czy ta książka będzie dla każdego?

W moim zamyśle taka miała być. Natomiast myślę, że nie uniknąłem tej podstawy naukowej, która jest może, nie powiem, że dominująca w tej książce, ale stanowi podstawę do zrozumienia pewnych działań położniczych u kobiet, które z trudem rodziły w tym czasie, a dotyczy to XVIII, XIX wieku, kiedy jeszcze, powiedzmy, aseptyka i antyseptyka nie była tak powszechna jak dzisiaj. Nie było znieczuleń. Ja pokazuję, właśnie w tej książce, dramatyzm kobiet, dramatyzm związany z tym posłannictwem biologicznym kobiety. Były to przerażające nieraz sceny. Nawet się boję mojego wystąpienia, bo będzie tam i też młodzież, a są pewne tematy, których tak chętnie się nie pokazuje, publicznie się o nich nie mówi. Będę unikał tej drastyczności. Natomiast czytelnik znajdzie tam naprawdę dramatyczne sytuacje. A były takie, gdzie lekarz przeżywał dramat wtedy, kiedy udzielał pomocy położniczej. Ale też dramat taki, że nieraz dla ratowania życia kobiety musiał poświęcić życie dziecka. Bywało tak.

Straszne to są historie…

Zapraszamy Państwa na promocję książki Pana Profesora. Przypominam, że ta promocja w najbliższą sobotę 29 marca o godzinie 16 w Leszczyńskiej Galerii Książki przy Placu Metziga. No i jesteśmy ciekawi tej nowej książki. Może będzie kiedyś okazja o niej porozmawiać, jak już ją poznamy? Dziękujemy bardzo za wizytę w studio. Naszym gościem był pan prof. Edmund Waszyński.

Dziękuję bardzo. Dziękuję.

 

reklama

reklama

reklama