Komu tę ulicę dać?

Tak się bowiem stało, że mamy ustawę dekomunizacyjną, a ta stanowi, że osoby związane z Polską Ludową nie mogą być w żaden sposób honorowane. Zdziwiłem się co prawda, że pod ustawę podpada Leon Kruczkowski. Jako dzieciak w podstawówce wystawialiśmy fragmenty „Niemców” i kogoś tam nawet w nich grałem - zabawa była przednia, a jakoś natrętnej propagandy komunistycznej nie dostrzegłem. Inna rzecz, że antykomunistą zostałem w szkole średniej, gdzie jakoś Kruczkowskiego nie bralim, więc mogłem zapomnieć. Nic to - specjaliści z IPN wiedzą lepiej, nie będę więc przesmradzał. Ustawa jest ustawa, żyjemy w państwie prawa, więc Kruczkowski wędruje na śmietnik historii.

Jego miejsce zająć miała natomiast Wisława Szymborska. Przyznaję się bez bicia - lubię. Właśnie w szkole średniej, kiedy byłem już chyba antykomunistą, starałem się interesować poezją. Tak było - jako mocno pryszczaty i zdecydowanie mało wysportowany uznałem, że jedyną szansą na zwrócenie na siebie uwagi dziewcząt będzie udawanie uduchowionego intelektualisty. Więc łaziło się po licealnych korytarzach w powyciąganych swetrach z dobrze wyeksponowanym tomikiem Stachury pod pachą, od czasu do czasu rzucając w zadumie „ludzi coraz więcej, a człowieka coraz mniej”. Pomagało to tyle, co umarłemu kadzidło - większe branie mieli koledzy umiejący zanucić (a co dopiero zagrać!) najnowsze hity Modern Talking, ale com się poezji naczytał, starczyło na kolejne trzy dekady. Szymborska to była wyższa liga, obok Miłosza i Herberta, ale lubiłem.

Tymczasem, jak się okazuje, Pani Wisława nie wszystkim do gustu przypadła. Podobno państwo radni PiS uznali, że jednak nie licuje, bo w młodości, czyli w latach 50-tych pisywała wiersze wychwalające Wielkiego Językoznawcę. A i potem jakoś tak niby już nie komunizowała, ale bliżej jej było do Gazety Wyborczej i Tygodnika Powszechnego. Zwłaszcza jej wiersz „Nienawiść” doprowadza PiS do białej gorączki - Wyborcza opublikowała go na okazję obalenia rządu Jana Olszewskiego w 1992 roku. Znawcy historii literatury, nawet ci bliżsi prawej stronie co prawda zapewniają, że wiersz był napisany wcześniej, a tylko opublikowany z premedytacją z tej okazji, ale co kobita podpadła, to podpadła. Więc zdaniem PiS ulicy dawać jej nie należy. A komu dać? No właśnie…

Próbowałem się po cichu podpytać, kto tego Samuela Leszczyńskiego z otchłani niepamięci wyciągnął. Parę osób po cicho wskazało na pana Sławomira Szczota, czyli lidera leszczyńskiego PiSu i przewodniczącego Rady Miejskiej. Jak już kilka razy pisałem, jestem najwyższego zdania o politycznych talentach Pana Sławka, więc wcale nie wątpię, że to on. Podobno chodziło o to, żeby stworzyć całkiem realną konkurencję dla Szymborskiej - musiał być jakiś pisarz albo poeta związany z Lesznem. A ilu mamy pisarzy? Jest Grochowiak, ale on ma już i ulicę, i bibliotekę, i pomnik. A poza nim? Osobiście znam parę osób, które całkiem nieźle piszą, ale one jeszcze żyją, więc trochę głupio je uśmiercać, żeby na tablicę dać. A pan Szczot znalazł. Poniewczasie i ja znalazłem, bo jest notka w Wikipedii: „Samuel Leszczyński, kryptonim: S.L.O.K.Ł.K.S.”. Brzmi nieźle, prawda? Jak jakiś raper. Kryptonim oznacza jego zajęcia: ”Samuel Leszczyński Oboźny Koronny Łucki Korsuński Starosta”. Znaczy urzędnik, trochę wojskowy - brał udział w wojnie z Moskalami i Kozakami w 1660 roku. Pomógł wybrać Jana III Sobieskiego na króla, miał całkiem pokaźny majątek. No i pisał - na koncie ma trzy pozycje o tak uroczych tytułach jak „Potrzeba z Szeremetem, hetmanem moskiewskim, i z Kozakami w roku Pańskim 1660 od Polaków wygrana”.

Zasłużony, bojowy i płodny literacko. Nadaje się na ulicę? Oczywiście. Podstawowym argumentem przeciwstawienia go Szymborskiej miało być jednak to, że on „nasz”, czyli Leszczyński. Ta sama Wikipedia stanowi jednak, że on wprawdzie Leszczyński z nazwiska, ale pochodzi z Baranowa pod Sandomierzem. Nieważne - król Stanisław Leszczyński też się we Lwowie urodził.

Znalazłem jeszcze jedną zbieżność owego Samuela z Szymborską - jak się okazuje, oboje w młodości błądzili. Leszczyński oczywiście nie wysławiał Stalina, ale był heretykiem - ochrzczono go bowiem jako kalwina, dopiero w młodości przeszedł na katolicyzm. Wiązało się to zresztą - jak czytam w Wikipedii - z likwidacją zboru w Baranowie Sandomierskim i przekazaniem kościoła katolikom, oraz z wyrzuceniem ciał ojca, dziada i babki z kaplicy zamkowej. To się nazywa żarliwa wiara. Widocznie można się nawrócić źle - jak Szymborska, albo dobrze - jak Samuel Leszczyński. Albo Stanisław Piotrowicz.

O tym, czy kto dostanie ulicę po Kruczkowskim, przekonamy się za kilka tygodni - zgodnie z ustawą komunistyczne miazmaty mają zniknąć do końca sierpnia. Osobiście jakoś nie przywiązuję się do żadnej z propozycji, zwłaszcza że mieszkam daleko, dokumentów nie muszę wymieniać, nie moje małpy, nie mój cyrk. Ale chciałem nieśmiało zwrócić uwagę Szanownym Radnym, że jakoś nie ma ulicy w Lesznie mój ulubiony poeta Zbigniew Herbert (bardzo lubiany przez tzw. Prawicę). Stachura zresztą też. Julia Hartwig - doskonała poetka, mój kolega nazywa ją „Herbertem w spódnicy” też nie, choć zmarła jakoś tak parę dni temu. Niech będzie, że oni nie są związani z Lesznem (tak jakby Samuel Leszczyński był) - ale wciąż nikt w żaden sposób nie uczcił Krzysztofa Arciszewskiego, o którym tyle razy przypominałem, że wybitny, i że de facto tu pochowany.

I wreszcie, bo niedawno ktoś mi na to zwrócił uwagę - jakoś nikt nie kwapi się, żeby przywrócić pamięć Żwirki i Wigury - najwybitniejszych polskich lotników wszechczasów. Mieli swoją ulicę, ale odstąpili ją (słusznie) Janowi Pawłowi II. I jakoś się o nich zapomniało. Ktoś mi kiedyś tłumaczył, że trzeba karencji, bo jak się nada, to się ludziom będzie mylić „stara” z „nową” Żwirki i Wigury. Tak, to rzeczywiście straszne - to jak pomylić ulicę Leszczyńskich z ulicą Leszczyńskiego, prawda?