Jak to Szweda po ciemku pod Kościanem gromilim

Dyżurny reporter: 667 70 70 60

Ale wracając do prezentu - dostałem mianowicie książkę pod tytułem „Nie tylko husaria” pióra Radosława Sikory. To niezrównany badacz i opowiadacz historii naszej wojskowości z XVII wieku. Przy tym nie tylko teoretyk, ale i praktyk, ponieważ pan Radosław jest także rekonstruktorem historycznym, czyli się przebiera w stroje i zbroje z epoki, szablą i inną bronią włada, a nawet jeździ konno. W ubiegłym roku wydał świetną opowieść o husarii, a teraz zajął się innymi rodzajami naszych sił zbrojnych z czasów wojen siedemnastowiecznych.

Przewertowałem na razie tę książkę zaledwie pobieżnie, ale już znalazłem bardzo ciekawy rozdział, traktujący o naszej lokalnej historii. Chodzi mianowicie o Bitwę pod Kościanem podczas Potopu Szwedzkiego. Komuś coś świta? Wątpię, choć kiedyś już o niej wspomniałem, ale kto by to pamiętał. A tymczasem była to, zdaniem dra Sikory, jedna z najważniejszych batalii wojny ze Szwecją. Doszło do niej 9 maja 1656 roku. Państwo mniej więcej wiedzą, o co chodziło, w końcu każdy „Potop” Sienkiewicza przeczytał albo przynajmniej widział ekranizację - telewizje pokazują ją w każde święta Bożego Narodzenia i Wielkanocy (i bardzo dobrze). Więc pokrótce: Szwedzi wkraczają, wielkopolska szlachta kapituluje pod Uściem, Potop się rozlewa, Jasna Góra się broni, Kmicic ratuje sytuację, „Jędruś, ran twoich nie godnam całować”. Happy end.

Więc bitwa pod Kościanem rozegrała się mniej więcej po tej Jasnej Górze. Kiedy okazało się, że Szwedzi nie przynoszą w darze klopsików z IKEA, tylko pożogę i grabież, sporo szlachty dało dyla na Śląsk. A Śląsk - przypomnę - zaczynał się 5 kilometrów od Leszna. We Wrocławiu emigranci zebrali się do kupy i kupą mości panowie wkroczyli w granicę Rzeczpospolitej, zaczynając powstanie. Do szlachty przyłączyli się ochoczo chłopi, jak pisze Sikora łącznie siły liczyło jakieś 6 tysięcy luda. Oczywiście wkroczyli dzisiejszą drogą wojewódzką nr 323, a więc pierwszym miastem po drodze było Leszno. A że obwodnicy wtedy nie było, a w mieście siedzieli Czesi pod wodzą naszego słynnego Amosa Komenskiego, bram nie otwarli, tylko dali ognia z wałów. A potem uciekli. Więc nasi dzielni powstańcy miasto wzięli i potraktowali jako nieprzyjacielskie. Czyli spalili i złupili, w czym zwłaszcza ochoczo partycypowały masy ludowe.

Dalej podeszli pod Kościan i rozpoczęli oblężenie. Szturmy nie przyniosły sukcesu, a ponieważ nie było widoków na rabunek, chłopi rozeszli się do domów. Tymczasem Szwedzi wysłali z Poznania odsiecz: cztery pułki rajtarów, liczone na od 1,2 do 2 tysięcy ludzi. Chcieli zaskoczyć Polaków nocnym atakiem i prawie im się udało - około 2.00 w nocy wpadli do obozu. Tylko że parę kilometrów wcześniej zauważył ich podjazd, czyli patrol powstańczy, który dał znać o zbliżającym się nieprzyjacielu. Rajtarzy dali ognia, ale tylko raz - zanim zdążyli nabić ponownie, szlachta przeszła do tak zwanego półdystansu, czyli zaczęła się robota szablami. Łatwo nie było, bo bito się po ciemku i w niedogodnym terenie. Kilkudziesięciu Polaków nawet spanikowało, rzucając się do ucieczki, część z nich dotarła nawet do Środy Wielkopolskiej, gdzie stacjonował Stefan Czarniecki (tak, ten od hymnu). Reszta jednak dała radę. Rozgromili Szwedów i ścigali ich aż do bram Poznania, czyli przez jakieś 40 kilometrów. Uratowało się podobno 40 osób - z półtora tysiąca! Straty własne? Piętnastu tak zwanych towarzyszy (czyli szlachty) i kilku pachołków. Inna rzecz, że Kościana nie zdobyto (Poznania) też nie - Potop miał potrwać jeszcze kilka lat.

Niestety w książce nie ma żadnej mapki ani szczegółów na temat dokładnego miejsca starcia. Wiadomo tylko, że polski obóz przylegał do Obry, ale gdzie dokładnie nie wiadomo. Więc z wizyty na polu bitwy raczej nici, nie słyszałem też żeby jakikolwiek pomnik, kapliczkę czy kurhanik po niej został, tak jak po sasko-szwedzkiej bitwie pod Poniecem. Trochę szkoda, ale z drugiej strony - może ktoś łebski w Kościańskiem po prostu takie miejsce ustanowi. I jakieś obchody w maju - akurat na moje urodziny.

 

reklama

reklama

reklama