Felieton z historii. Rozszerzonej

Książka nosi tytuł „Władcy Polski. Historia na nowo opowiedziana”. Nawet nie zraził mnie dość tani chwyt marketingowy, do jakiego posunęło się wydawnictwo Agora, które już w pierwszym zdaniu opisu rzuciło: „Wciągnęła cię „Gra o tron”? Nie oderwiesz się od tej książki.” Matko, jakim trzeba być desperatem, żeby naszą historię porównywać z nawet najbardziej popularną baśnią. To jakby próbować sprzedać „Żywoty świętych” jako „katolickich Avengersów”. Mniejsza z tym, do zakupu przekonało coś innego. Otóż każda postać z naszego pocztu królów opisywana jest w formie wywiadu, jakiego autorom udzielają historycy zajmujący się określonym okresem dziejów Polski, czyli także specjaliści od danych władców. Nie ma długaśnych akapitów, tylko rozmowy dość swobodne i przystępne. A w dodatku jest dużo obrazków, a kto nie lubi obrazków?

Więc kupiłem, ściągnąłem na czytnik i oczywiście od kogo zacząłem? Oczywiście od naszego ziomka, czyli Stanisława Leszczyńskiego. Wierni czytelnicy, którzy mają dobrą pamięć zapewne się domyślą, że chciałem znaleźć potwierdzenie wielokrotnie powtarzanej przeze mnie opinii, że Leszczyński władcą był co najmniej marnym, za to całkiem niezłym tatą i jeszcze lepszym teściem. Spierałem się w tej kwestii z kilkoma znajomymi, w tym z Panem Wiceprezydentem Piotrem Jóźwiakiem, który na historii się zna, jednak uważa, że Leszczyński po prostu miał pecha do swoich czasów, ale miał potencjał. Więc sami sobie wyobrażacie, że chciałem sprawdzić, kto ma więcej racji. I co? I wychodzi raczej na moje - przynajmniej tak uważa dr hab. Adam Perłakowski z Uniwersytetu Jagiellońskiego, który „naszego” króla w książce omawia. Że na szwedzkich bagnetach wprowadzony, że elekcja wołała o pomstę do nieba, a koronacja była farsą, że na pasku Karola XII chodził i podnóżkiem Szwedowi był, że razem z nim przerżnął sprawę z Piotrem Wielkim, a potem włóczył się tu i ówdzie, aż wreszcie zrobił „interes stulecia” żeniąc córkę z francuskim królem. Owszem, profesor przyznaje, że prywatnie dobry był z niego chłop, ludzi lubił i nawet jak na ówczesne standardy niezbyt się łajdaczył, ale w sporze z Panem Piotrem moje na wierzchu - nawet słynny „Głos wolny, wolność ubezpieczający”, czyli bardzo ciekawy traktat na temat reform Rzeczpospolitej, którego Leszczyński miał być autorem, raczej został napisany przez niejakiego Białłozora, szlachcica z Litwy.

Dr hab. Perłakowski przyznaje jednak, że o ile pierwszy wybór Leszczyńskiego - na tych szwedzkich bagnetach w 1704 roku -to była granda, bo i król August Mocny rządził, i szlachta praktycznie Stanisława nie poparła, o tyle druga elekcja w 1733 roku była, jak to mówią młodzi ludzie - legitna. Bo Mocny był już Martwy, a na Leszczyńskiego zagłosowało 13 tysięcy szlachty bez żadnego przymusu. Stał za nim zresztą zięć, francuski król Ludwik XV. Tyle że Ludwik stał dość daleko, bliżej stało carskie wojsko, które natychmiast wkroczyło do akcji. Leszczyński musiał uciekać, a kilkuset zaledwie szlachty wybrało we wsi Kamień nowego króla: Augusta III Sasa, oczywiście z rosyjskim błogosławieństwem. Stanisław uciekł do Gdańska, stamtąd do Królewca i z powrotem do zięcia. Dostał od niego księstwo Lotaryngii i Baru, prezent o tyle ciekawy, że księstwo wcale do francuskiego króla nie należało, było raczej zdobyczą wojenną, dopiero po śmierci Leszczyńskiego legalnie miało być przyłączone do Francji jako posag córki polskiego ex-króla. Owszem, należy jednak przyznać, że rządził z obopólną korzyścią - dla księstwa, gdzie sporo ładnych rzeczy pobudował - i dla siebie, bo roczny dochód wynosił 1,5 miliona liwrów. Nie wiem, ile to na dzisiejsze euro, ale na pewno na tyle dużo, że o pieniądze nie musiał martwić się do śmierci, czyli jeszcze przez jakieś 30 lat. Zmarł jako 88-letni starzec, ale nie tak normalnie ze starości, tylko na skutek samospalenia, a właściwie śmiertelnych oparzeń powstałych na skutek zapalenia się królewskiego szlafroka od iskry z kominka. Zresztą umierając nie stracił pogody ducha. „O pani, gdyby przynajmniej poparzył nas ten sam ogień!” - powiedział do opiekującej się nim młodej i ładnej damy dworu, a do córki napisał: „Mówiłaś, żebym wystrzegał się chłodu”. To mu trzeba przyznać - fason trzymał do końca. Co niestety nie czyni z niego dobrego władcy Polski, Panie Piotrze.

Inna rzecz, że w rankingach najgorszych władców Polski wcale nie zajmuje czołowych pozycji, w odróżnieniu od swojego następcy, Augusta III Sasa, który wygrywa w kilku zestawieniach. A propos Augusta, czytając o nim znalazłem coś również bardzo interesującego z naszego lokalnego podwórka, ale o tym może innym razem.

P.S. Felieton niniejszy dedykuję maturzystom, zwłaszcza tym z rozszerzoną historią.