Ratusz za pięć gramów

Historia naszego reprezentacyjnego gmachu, chluby miasta i najczęściej chyba prezentowanej na wszelkich zdjęciach, pocztówkach i grafikach budowli, kryje wiele ciekawostek. Największą chyba jest ta, że niewiele brakowało, a wcale nie mielibyśmy dziś ratusza. Naprawdę, niewiele: według moich obliczeń, sprawa rozbiła się o niewielki przedmiot, ważący niespełna pięć gramów.

Bo okazuje się, że kilka lat po owym wymienieniu zegara i pozłoceniu wskazówek (choć już nie tarczy), pod wielkim znakiem zapytania stanął sens utrzymania samego ratusza. Mniej więcej około 1910 roku ówcześni samorządowcy zaczęli bardzo poważnie zastanawiać się nad jego rozbiórką. A miał wtedy niespełna sto lat - odbudowano go w 1817 roku po pożarze z roku 1790. Dlaczego więc rozbierać? Bo był w nędznym stanie. Bardzo nędznym: lokalna gazeta “Lissauer Anzeiger” nazwała go wręcz „starą budą” i nawoływała do zburzenia i wybudowania w tym miejscu nowej siedziby władz miejskich. Zdaniem prof. Urbaniaka artykuł przygotowywał społeczny grunt pod decyzje rajców i związane z nimi wydatki. Można oczywiście powiedzieć, że w gazetach różne rzeczy się pisze i wcale to nie musi być prawda, jednak inne dokumenty pokazują, że faktycznie ratusz miał być zrównany z ziemią. Dywagowano nieco nad tym, czy może zostawić wieżę i czy nowy ratusz odbudowywać w stylu barokowym, jednak (co również napisano w gazecie) „nie zaszkodziłoby, gdyby do głosu doszedł nowy styl” - kto wie, czy nie taki, jaki w kaiserowskich Niemczech był w modzie, czyli styl poznańskiego Zamku.

Szczęściem na drodze zamiarom ówczesnych włodarzy stanął właśnie Poznań, a właściwie konserwator zabytków Prowincji Poznańskiej, który oprotestował pomysł, przypominając, że ratusz jest zabytkiem. Sprawa jednak wcale nie znalazła finału, a oparła się o stolicę Cesarstwa, czyli Berlin - stamtąd do Leszna przyjechała specjalna komisja, żeby ocenić ostatecznie stan budynku i zaopiniować pomysł rozbiórki. Stojący na czele urzędnik, Herr Blunk, obejrzał sobie najpierw budynek z zewnątrz i uznał, że w sumie wygląda niczego sobie. Stwierdził nawet, że miasto może dostać rządową dotację na remont. Po czym wszedł do środka i natychmiast zmienił zdanie: burzyć i budować na nowo!

Było to w połowie kwietnia 1914 roku. I tu na scenę wkracza ów przedmiot, o którym wspomniałem. Ważący niespełna pięć gramów pocisk naboju 7,65 × 17 mm SR Browning. Dwa miesiące po decyzji pana Blunka ów przedmiot w mieście Sarajewo trafił następcę tronu Imperium Habsburgów (pamiętacie Państwo: “A to zabili nam Ferdynanda”). Państwo niemieckie miało nagle o wiele poważniejsze wydatki, niż nowy ratusz w mieście Lissa. Temat poszedł ad acta, choć uczciwie trzeba przyznać, że w 1916 roku, czyli w połowie wojny władze wysupłały pieniądze na remont jednej fasady: zachodniej, czyli najbardziej reprezentacyjnej, gdyż na nią trafiali ci, którzy wchodzili na Rynek idąc z dworca kolejowego dzisiejszą ulicą Słowiańską, wówczas Kaisera Wilhelma. Nie na wiele się jednak to zdało; wspominany już wcześniej „Lissauer Anzeiger” z pewną nutą satysfakcji wspomina żołnierza z innego miasta, który przejeżdżając przez Leszno wybrał się na spacer do centrum i widząc ratusz stwierdził: „Do diabła, Rosjanie już tu doszli?”

Dwa lata później nie było już ani Kaisera, ani Cesarstwa. Kolejne dwa lata później nie było miasta Lissa. A ratusz pozostał. I właśnie nam się zmienia. Pomyśleć - pięć gramów ołowiu.